 |
| Tarık Akan - Kahraman Kral - Halit Akçatepe |
1973 yılında çekilmiş, kadrosunda Tarık Akan, Halit Akçatepe, Kahraman Kıral, Metin Akpınar, Adile Naşit, Kemal Sunal gibi birçok ismi barındıran bir dram filmidir, Canım Kardeşim.
 |
| Kahraman |
Kimisi bu filmi hatırlamaz, kimisi travmatik yaklaşıp her seyrettiğinde ağlar, kimisi beğenmez duygu sömürüsü olarak görür filmi… Filmle alakalı, çeşitli mecralarda birçok yorum okumak mümkün. Genel kabul gören görüş ise, Canım Kardeşim’in Türkiye tarihindeki en başarılı dram filmlerinden birisi olduğuna dair. Filmin de en az kendisi kadar dramatik bir hikâyesi var. Biraz bahsedeyim.
 |
| Canım Kardeşim |
1970’li seneler sinemaya “Çirkin Kral”ın damgasını vurduğu senelerdir. Öyle ki Yılmaz Güney, çektiği ve yapımcılığını üstlenip oynadığı ve hatta yönettiği filmlerde her sene ödülleri toplar. Altın Koza’da almadık ödül bırakmaz. O senelere damgasını vuran filmleriyle Tarık Akan’ı etkiler Güney. Hem düşünsel hem de eylemsel olarak etkilenen Tarık Akan, babası gibi sevdiği Ertem Eğilmez’den bir dramada başrol oynamayı rica eder. Eğilmez, 70’li yıllara aile temalı filmlerle damga vurmuş, Yeşilçam’ın en unutulmaz filmlerine imza atmış bir yapımcı ve yönetmendir. Kadrosunda kimler yoktur ki… Adile Naşit’ten Münir Özkul’a, Kemal Sunal’dan Şener Şen’e, İhsan Yüce’den Halit Akçatepe’ye neredeyse her biri efsane olmuş tüm oyuncular Eğilmez’in kamerasının önündedir. Fakat artık o da toplumun temeline inip “umutsuzluk” ve “kaybetmişlik” temalı filmler çekmek ister. En azından niyetli ve isteklidir. Hatta Canım Kardeşim’le alakalı kendisine sunulan eleştirilere ve çekincelere kulak asmaz. Ertem Eğilmez, filmle alakalı kendisine çekincelerini ileten Halit Akçatepe’ye şu yanıtı verir: “Film gösterime girdiğinde, yalnız ben, sen ve Tarık olacağını bilsem bile salonda, yine de çekeceğim filmi!”
 |
| Okula Veda |
Toplumcu gerçekçi bir senaryo ister Sadık Şendil’den Ertem Eğilmez. Gelen senaryoyu okur, çok beğenir. Virgülüne dahi dokunmadan kamera önüne koyar filmi. Senaryo istediği gibidir. Tarık Akan ve Halit Akçatepe, filmde kusursuz oynar. Her istediğini yansıtır filme, farklı teknikler, farklı konular ve bambaşka bir anlatım sunar seyirciye. Fakat film, gişede patlar. Halk filmi tutmaz. Arzu Film filmin gişedeki başarısızlığı neticesinde, batmanın eşiğine gelir.
 |
| Cenaze |
Canım Kardeşim, Tarık Akan’ın deyişiyle, iki seksen yere yatmıştır. Ne olursa olsun Ertem Eğilmez, filmi sahiplenir. Daha sonra, seneler seneler sonra kendisiyle yapılacak söyleşilerden birinde Canım Kardeşim için, “Yaptığım en iyi filmdi, kıymeti bilinmedi,” diyecektir.
Film gişede iş yapmaz ama o sene Altın Koza’da beş ödül alır. Canım Kardeşim, Ertem Eğilmez’in tek ödüllü filmidir.
 |
| Kahraman Kıral |
Filmin konusu kısaca şöyledir: Kahraman kan kanseridir. Abisi ve abisinin en yakın arkadaşı Halit, Kahraman’ın son günlerini iyi geçirmek için uğraşırlar. Kahraman’ın en büyük hayali evlerinde bir televizyon olmasıdır. Murat ve Halit, Kahraman’ın son isteğini yerine getirmek için uğraşırlar…
 |
| Televizyon Seçimi |
Evet, Canım Kardeşim gişede başarısız olmuştur, evet Canım Kardeşim duygusaldır ve bir dram filmidir. Ama birçok şeyiyle başka bir dile ve anlatıma sahip bir yapıttır.
 |
| Tarık Akan - Halit Akçatepe |
Filmde kaybedecek hiçbir şeyi olmayanların, mutsuzluğun, bazı yorumculara göre ahlâksızlığın, hatta edebiyattaki karşılığıyla “aylaklığın” resmini öyle rahat görürüz ki, başından sonuna kadar klasikleşmiş Eğilmez filmlerinde görmeye alıştığımız birçok unsuru göremeyişimiz bizi sersemletir, bambaşka ama bize tanıdık bir dünyanın kapısından içeriye girmiş oluruz. Dili sokağa yakındır, filmde baba oğluna “piç kurusu!” diye seslenirken, oğlu da babaya “moruk!” diye seslenir mesela. Böyle bir anlatıma, Eğilmez’in sinemasında rastlamak neredeyse imkânsızdır.
 |
| Okul |
Ertem Eğilmez’in daha önceki ve daha sonraki filmlerindeki dayanışmacı, her ne olursa olsun mutlu ve mesut olmayı adeta bir görevmişçesine hayat felsefesi hâline getiren aile modelleri, bu filmde kendine yer bulamaz. Aykırı, alışılmışın dışında bir kompozisyon çıkar film sonunda.
 |
Tarık Akan - Halit Akçatepe -Dergi
Daha önceki filmlerinde adeta aileyi kutsallaştırarak insani değerleri yücelten Ertem Eğilmez, Canım Kardeşim’de daha önce kullandığı mütevazı aile tiplerinden uzaklaşarak gecekonduda yaşayan, dağılmış, parçalanmış bir aileyi konu edinmiştir. Filmin dilinin sertleşmesinde belki de en önemli unsur bu olmuştur. Filmde kaybedecek hiçbir şeyi, bir çevresi, işi, statüsü, prestiji, hatta ailesi ve hatta evi olmayan insanların hayatında kaybedebilecekleri tek şeyi, yani umutsuzluğu belki de işlenebilecek en güzel şekilde işlemiştir Eğilmez. Bunu da kasvetli, olabildiğince karanlık ve karamsar bir anlatımla işlemiş, izleyenine kara mizahla süslenmiş bir drama hazırlamıştır. Öylesine detaylarla doludur ki, bu detaylar insanın suratına hınçla çarpar.
|
 |
| Kancı Memet |
Filmde İstanbul’a 70’li yıllarda akan göç dalgaları neticesinde kurulan gecekondu semtlerinin özellikleri çok net yansıtılır. Birçok karede, modern sitelerin, evlerin arka planında gözükerek şehrin arka planında, yolları toprak, alt yapısız ve çamur içinde olan, derme çatma kapılı bahçeli, sıvasız, her biri ayrı renk gecekonduları görebiliyoruz. Bu yansımalarda, gecekondu halkının yoksulluğu, işsizliği, çaresizliği gözler önüne çok net dökülüyor.
 |
| Kahraman Kral - Tarık Akan - Halit Akçatepe |
Filmin insanın içine işlemesi ve bir yerlere dokunması buraya bağlı bekli de. Asıl hüzün veren yer burası. Çaresizlikler içerisinde bir şeyler yapmaya çalışan bir ağabey, onun fakirlik ve yoksulluk yüzünden hastalanan kardeşi…
 |
Necdet Yakın Rh -
Yine aynı şekilde, kan satarak para kazanmaya çalışan insanlar, kan karaborsacıları, Almanya’ya gitmek için sıra bekleyen yüzlerce hatta binlerce insan, bu insanların cahilliği ve bunlardan nemalanan film kahramanları da o dönem insanının ne şartlarda hayatını sürdürdüğünü bizlere sunuyor. Konunun çok iyi işlenmiş olması, filmin bazı bölümlerinde bir kara mizaha dönüştürüyor filmi. Hem güldürüyor hem de bir acı bırakıyor içinizde.
|
 |
| Kumsuz Sidik Anlaşması |
 |
| Kumsuz Sidik |
Mesela Almanya’ya gitmek isteyen saf yurdum gencini (Kemal Sunal) kumsuz sidik satarak dolandırırlar. Baba ölünce mezar masraflarını karşılayabilmek için babasının eşeğini satmak durumunda kalırlar. Eşeği alan adam eşekten sosis yapacağını ayan beyan söyler. Birkaç sahne sonra büfeden sosisli alan Murat ve Halit’in aklına bu durum gelir ve “İster misin, şimdi senin pederin eşeğini yiyor olalım!” der Halit.
Detaylarını fark ettikçe daha da güzelleşir film, hüznü daha da çok ortaya çıkar. Misal, filmde Tarık Akan’ın giydiği kabanın iç astarı yoktur, ceplerine elini soktuğunda eli iç tarafta boşa çıkmaktadır. Film boyunca hepsi aynı elbiseyi giyer. Toplumun en güzel yansıtıcılarından olan hastane koridorları da ilk defa bir filmde olduğu gibi kayda alınır. Hastanenin kalabalığı, karmaşası ve karışıklığı dönemin sağlık sistemini de ortaya koyar.
Bir sahnesinde kamera neredeyse 180 derece görüntü alır. Görüntünün başladığı yerde yığınla site, sitelerin üzerinde tarla gibi antenler görülür.
 |
| Televizyon |
Akan görüntü daha sonra sitelerin bittiği yerde başlayan gecekonduları, sefaleti, yoksulluğu ve yokluğu gösterir. Çamurlu sokaklar, ayakkabısız dolaşan çocuklar, derme çatma evler, çatısından demir saçakları fışkırmış konutlar… Aynı sahnede tezatlığı görebildiğimiz nadide anlardan ve anlatılardan biridir filmde. Hayatı sorgulatır, dünyayı ve yaşamı sorgulatır size.
 |
| Halit meyhanede öz annesini görüyor |
Filmde içinize işleyen birçok sahne vardır. Kadınlara düşkün olan Halit, Murat’la meyhanede otururken orta yaşlı bir kadını görür ve ona uzunca süre bakar. Öyle ki, meyhaneden çıktıktan sonra bile onu düşünür, durgunlaşır. Bunun üzerine Murat, Halit’e söylenir:
Murat: Ne düşünüp duruyorsun?
Halit: Hiç…
Murat: Yoksa meyhanedeki karıda mı kaldı aklın ha?
Halit: Hı hı…
Murat: Ayıp be ayıp! Anan yasındaki karılara mı sulanıyorsun artık?
Halit: Anan yaşında dediğin kadın, öz annemdi benim.
Dünyaya çocuk gözüyle bakmanın masumiyetini görmemizi sağlar Eğilmez. Kahraman, öleceğini öğrendikten sonra sokakta misket oynadığı arkadaşıyla şöyle konuşur:
 |
| Öleceğini öğrenen Kahraman |
Kahraman: Bana bak sana bir şey söyleyeyim mi?
Arkadaşı: Söyle.
K: Kimseye söylemek yok ama!
A: İyi ya söylemem.
K: Yemin et bakayım!
A: Valla billa söylemem.
K: Ben ölecekmişim…
A: Ne var oğlum bunda yemin ettirecek!
K: Hiiiç ama abimle Halit Abim, “Duydun mu!” diye bağırdılar bana, ben de korkudan, “Duymadım,” dedim.
A: Sen sahiden ölünce bilyeler n’olacak?
K: Ne biliyim ben…
A: Bana versene.
K: İyi ya, ben ölünce abimden alırsın.
A: Yaşa ulan!
 |
| Bilyaları isteyen çocuk |
Filmin ilerleyen sahnelerinde Kahraman, hastalığının ilerlemesi nedeniyle yatağından ısınamaz… Yatağından kalkar, kalkmasındaki neden ağabeyinin yanına gitmektir ama çekingenliği –belki de ağabey korkusu- buna engel olur ve ilk başta sobanın başına geçer, ellerini sobanın üstüne koyar, bu sırada Kahraman’ın gözleri ağabeyinin yattığı yataktadır. Kahraman ellerini sobanın üstünde ovuşturur ama ısınamaz, cesaretini toplayarak ağabeyinin yatağına doğru yürümeye başlar, ağabeyi sanki Kahraman’ın arkasında olduğunu hissetmişçesine önünü döner, Kahraman’a sorar:
Murat: Ne o?
Kahraman: (inanılmaz bir ses titremesi ile birlikte) Ü-ü-üşüyorum abi…
Murat: Paltomu ört üstüne…
Kahraman: … (ses titremesi devam eder)
Murat: Haydi…
Kahraman: (Ses hala titremektedir) Koynuna gireyim be abi…
Murat: Bu muydu istediğin, gel bakayım!
 |
| Okuldan Ayrılış |
Filmin sonunda Murat ve Halit, Kahraman’ın en büyük arzusu olan televizyonu söz verdikleri tarihin son gününde çalarak temin ederler. Çaresizliğe bir başkaldırı sergilerler ve sisteme karşı bu kez şiddetin uygulayıcısı olurlar. Çünkü filmin başından beri işlenen bir sistem şiddeti vardır.
 |
| Çalınan Televizyon |
Televizyonu çaldıktan sonra evde otururlarken gülerler, bu tarifi olmayan bir mutluluk anıdır onlar ve seyirci için. Sistem yenilmiş ve dayatması aşılmıştır. Nihayetinde istediklerini elde etmiştirlerdir fakat Kahraman için artık çok geçtir.
 |
| Kahramanın Son Uykusu |
Tarık Akan’ın toplumcu filmlere dönüşümü bu filmle başlamış, bir dönem jön olarak filmlere devam etse de bir süre sonra sadece toplumsal konuları tema edinmiş filmlerde yer almaya başlamıştır.
Filmin müziklerini Cahit Oben yapmıştır. Oben, yaptığı Canım Kardeşim film müziğiyle o sene Altın Koza’da “En İyi Film Müziği Ödülü”nü almıştır.
Canım Kardeşim, mutlu sonla biten filmlerin devrinde mutsuz sonla biten filmlerin en ağırıdır. Kahraman’ın ölümü ile verilen kaybedişin de kaybedilişi, daha sonra gelecek filmlere de ilham kaynağı olacaktır.
 |
| Alternatif Afiş |
